Książki o marketingu terytorialnym - Marki miast, regionów, krajów

Vladislav Solodky o książkach o marketingu terytorialnym
Kilka tygodni temu Gregory Ashworth i książka Michalisa Kavartsisa Effective Territory Brand Management: Branding European Cities and Regions ( Ashworth Gregory, Kavaratzis Mihalis, W stronę skutecznego zarządzania marką miejsca: Branding europejskich miast i regionów ). Niewiele jest książek na temat marketingu terytorialnego - więc każda nowa książka zasługuje na szczególną uwagę.

CO NOWEGO W MARKETINGU TERYTORIALNYM?

Książka obejmuje nowe przypadki (wcześniej nie analizowane przez innych autorów w dziedzinie marketingu): kampanie marketingowe Madryt Globalny „(Przyciąganie zagranicznych inwestorów i turystów, tworzenie wizerunku miasta otwartego na świat i wszystkiego nowego) i” Bądź berlinem ”(Rozpoznawanie i popularyzowanie wartości obecnego Berlina i ducha jego mieszkańców, artykułowanie ich dla odwiedzających), promowanie potencjału turystycznego greckiej prefektury Magnesia, Pafos na Cyprze, regionów Tuscania, Katalonii i Walii.

HISTORIA BADANIA PROMOCJI KRAJÓW, REGIONÓW I MIAST

W latach 1993–2010 na świecie pojawiło się nieco ponad 10 dużych książek na temat marketingu terytoriów - głównie pochodzenia amerykańskiego lub brytyjskiego.

Wszystko zaczęło się we wrześniu 1993 r. Od publikacji książki „ Territory Marketing ” autorstwa Donalda Haidera, Philipa Kotlera i Irvinga Reina ( Haider Donald, Kotler Philip, Rein Irving, Marketing Places ) - ta książka jest klasyczna w tym kierunku. Autorzy przedstawili swoją koncepcję, że we współczesnym świecie obywatele stają się konsumentami, a terytoria (miasta, regiony i kraje) są dobrami. Promując terytoria, wskazane są 4 kierunki rozwoju - wizerunek, inwestycje, turystyka i atrakcyjność społeczna. Podano pierwsze przypadki zorientowanej na cel promocji terytoriów - budowanie marki, strategie marketingowe i kampanie reklamowe miast, regionów i krajów.

We wrześniu 1998 roku Stephen Ward, profesor na Oxford Brookes University, opublikował książkę „ Sprzedaż terytoriów: marketing i promocja miast i megalopoli w latach 1850-2000 ” ( Ward Stephen, Sprzedawanie miejsc: planowanie, historia i seria środowisk ). W nim znacznie rozszerzył historię marketingu terytorialnego - w przeciwieństwie do Kotlera i jego współautorów, którzy uważają marketing terytorialny za produkt końca XX wieku, Ward uważa, że ​​sztuczne zarządzanie atrakcyjnością terytoriów poprzez ukierunkowane działania informacyjne i reklamowe rozpoczęło się pod koniec XIX wieku w Wielkiej Brytanii i Stany Zjednoczone w rozwoju wielu małych miast przemysłowych i turystycznych. Później, wraz z rozwojem środków komunikacji i zwiększeniem mobilności kapitału i ludności, praktyka ta została przyjęta przez wszystkie terytoria, które musiały walczyć o inwestorów, turystów i nowych mieszkańców.

W grudniu 2001 r. Donald Haider, Michael Hamlin, Philip Kotler i Irving Rhine publikują zaktualizowaną wersję „Territory Marketing” - „ Marketing terytorialny w Azji: przyciąganie inwestycji, przemysłu i turystów do miast, regionów i krajów ” ( Haider Donald, Hamlin Michael, Kotler Philip, Rein Irving, Marketing i marketing ). W tym samym czasie opublikowano Territory Marketing w Europie. Obie książki zostały uzupełnione o nowe studia przypadków terytoriów we wskazanych częściach świata, a ich ukierunkowanie najwyraźniej pozwoliło zwiększyć sprzedaż na wskazanych terytoriach.

Od 2005 roku aktywnie zaczyna publikować. Simon Anholt - Doradca rządu brytyjskiego do promocji kraju, redaktor naczelny magazynu Branding miejsc i dyplomacja publiczna , założyciel i współwłaściciel najsłynniejszych rocznych ocen w branży Anholt-GfK Roper Nation Brands Index i Anholt-GfK Roper City Brands Index, jest obecnie prawdopodobnie najbardziej autorytatywnym specjalistą w dziedzinie marketingu terytorialnego. W swoim wyborze Kotler i jego współautorzy Anholt nie mówi o marketingu terytorialnym (marketing miejsc), ale o brandingu terytorium (branding miejsc) i brandingu państwowym (branding narodu). Jego wizja głównych elementów marketingu terytorialnego jest nieco inna - oferuje następujące kierunki rozwoju krajowej marki (marka narodowa): turystyka, eksport, rząd, ludzie, kultura i dziedzictwo, inwestycje i imigracja. W zasadzie nie ma silnych innowacji, ale autor tych iteracji pozwolił oddzielić się od szkoły Kotlera.

W styczniu 2005 r. Simon Anholt publikuje „ Brand to all judge: jak branding terytoriów i produktów może pomóc w rozwoju świata ” ( Anholt Simon, Brand New Justice: ). Książka zaczyna się od faktu, że Anholt zagłębia się w historię brandingu - to marki, które we współczesnym świecie mogą szybko i skutecznie tworzyć bogactwo (wartość dodana), a także szybko dostarczać je i dystrybuować na całym świecie. Opierając się na konstruktywnej sile brandingu, autor porusza kwestię potrzeby i przydatności brandingu kraju - pozwala krajom o ograniczonych zasobach materialnych na szybkie tworzenie nowych wartości i problemów na poziomie oraz ryzyka, kraje rozwijające się rozwijają się jeszcze szybciej, a kraje rozwinięte eksportują swoją ideologię i wartości na całym świecie. Szczególną rolę w kształtowaniu wizerunku kraju i marki narodowej odgrywają znane znaki towarowe i marki grup produktów. To w nich Anholt widzi główną siłę napędową. Nawiasem mówiąc, jednym z przypadków w książce jest marka Russian Standard i jej wpływ na wizerunek Rosji (paragraf Roustam Tariko, strony 48-49).

Kilka miesięcy później, w kwietniu 2005 roku, ukazała się druga książka Simona Anholta (współautor z Jeremy Hildertem) - The Brand America: The Progenitor of Brands ( Anholt Simon, Hilderth Jeremy Brand ). Anholt rozwija swoje wyobrażenie o wpływie marek produktów na wizerunek kraju: Ameryka jest najbardziej rozwiniętą, kosztowną i niezawodną marką wśród wszystkich krajów ze względu na swoją dywersyfikację - dla każdego segmentu Ameryka ma swojego lidera w każdej grupie produktów. Ale Anholt porusza również kwestię kryzysu marki „America” - coraz więcej ludzi na całym świecie nienawidzi tej marki, a konkurencyjne marki podbijają coraz więcej nowych terytoriów. Po tragedii 11 września 2001 r. Sekretarz stanu Colin Powell zatrudnił znanego sprzedawcę z branży FMCG, Charlotte Beers, ale prawie wszystkie jej działania w trakcie 17-miesięcznej kadencji jako „menedżera marki USA” nie powiodły się. Anholt i Hildert postrzegają przyczynę kryzysu nie w marketingu terytorialnym jako takim, ale w dwóch problemach, na które nikt nie zwracał uwagi przez cały czas: Amerykanie promowali markę amerykańską i nie chcieli zmieniać samego produktu (a Philip Kotler zauważył również, że jeśli marketing nie będzie działał we wszystkich działach firmy, prędzej czy później dychotomia między promocją a produktem zbankrutuje firmę), a po drugie, marketing terytoriów powinien być bliższy konsumentowi (tak jak Coca-Cola produkuje własne produkty na niektórych rynkach lokalnych). Lee autentyczne produkty, jak i Stany Zjednoczone muszą nie tylko promować nasze wartości, ale również słuchać i słyszeć reszty świata).

2 lata później, w styczniu 2007 r., Dick Martin, wiceprezes ds. Public relations dla giganta telekomunikacyjnego AT & T, podjął temat potrzeby rebrandingu USA w swojej książce Rebuilding America: Co powinno być zrobione, aby zachować reputację i chronić przyszłość amerykańskiego biznesu za granicą () Martin Dick, Rehab ). Jest jeszcze bardziej sztywno zanurzony w problemie antyamerykanizmu, aw szczególności autor nieustannie zarzuca obecnemu prezydentowi George'owi W. Bushowi i Candolizie Rice kryzys w Ameryce. Ostrzega rząd, że jeśli wcześniej grupa marek produktów stworzyła i rozwinęła mega markę America, teraz negatywny wizerunek Stanów Zjednoczonych uniemożliwia amerykańskim firmom awans w innych krajach i zmniejsza sprzedaż amerykańskich towarów. Podobnie jak Anholt i Hildert, Martin radzi liderom amerykańskiej marki w amerykańskim rządzie, aby byli glokalni, dzielili się z potencjalnymi konsumentami swoimi marzeniami i potrzebami, zagłębiali się w problemy, a nie tylko rozszerzali geograficznie, budowali długoterminową komunikację.

W tym samym czasie, w styczniu 2007 r. Simon Anholt opublikował nową książkę „ Konkurencyjna tożsamość: nowe zarządzanie marką dla krajów, miast i regionów ” ( Anholt Simon, konkurencyjna tożsamość: nowe zarządzanie marką dla narodów, miast i regionów ). Książka poświęcona jest potrzebie tworzenia działów tożsamości konkurencyjnej z przywództwem krajów, regionów i miast. Anholt po raz kolejny skupia się na znaczeniu marki kraju pochodzenia towarów („Made in ...”), bada pytanie, dlaczego nieudane marki terytoriów są uzyskiwane, podkreśla, że ​​marketing terytorialny nie jest tylko pięknym opakowaniem poza produktem, ale działalnością który jest tak ściśle powiązany z dyplomacją zagraniczną i przywództwem rządu. Wspiera swoje tezy kilkoma badaniami w ramach swojej oceny marek krajów The Nation Brands Index. Tylko w przypadku maksymalnego skupienia się na zintegrowanej promocji marki terytorium wynik będzie pozytywny. Szczególną rolę w książce odgrywa branding miast - Anholt prezentuje swój nowy ranking marek miast The City Brands Index, który opiera się na badaniu innych niż kraje parametrów atrakcyjności: lokalizacji, percepcji, potencjału, ludzi, pulsu i warunków wstępnych. Nieudane działania marketingowe w różnych miastach i krajach, Anholt zwraca szczególną uwagę na sukces Sydney po igrzyskach olimpijskich i rebrandingu RPA.

W grudniu 2007 roku książka Keitha Dinny „ Branding of States: Concepts, Problems, Practice ” ( Dinnie Keith, branding Nation: koncepcje, problemy, praktyka ). Dr Dinni, naukowiec z Tokio University University w Japonii, jest autorem wielu wykładów i artykułów na całym świecie na temat brandingu, marketingu i marketingu terytorialnego. Książka opiera się na zasadzie studium przypadku - szczegółowej analizie najlepszych praktyk w dziedzinie marketingu terytorialnego. I jest coś do zbadania: stworzenie nowej południowoafrykańskiej marki (2000-2007), stworzenie przez Egipt wizerunku nowoczesnego, dynamicznego państwa z silnym lokalnym biznesem, nie tylko turystyka historyczna, repozycjonowanie Nepalu dla inwestorów i turystów, stworzenie międzynarodowej marki chilijskich win i chilijskiego łososia przez Interbrand dla Chile (2005), seria działań szwajcarskich władz od 2000 r., Które koncentrowały się na „poślubieniu” wielu mitów o Szwajcarii z jej rzeczywistym stanem rzeczy, kampanią na rzecz stworzenia sektora finansowego w małych Neis Island, ocena działań Rosji w kształtowaniu wizerunku za granicą (2003-2007), stworzenie wizerunku lidera IT w regionie w Brazylii (2005-2007), analiza wyników szeregu niemieckich inicjatyw marketingowych w latach 2004-2007, w tym . gospodarzem Mistrzostw Świata w piłce nożnej, tworzeniem boliwijskiej marki turystycznej, tworzeniem parasolowej marki Islandia Naturalnie dla wielu branż w Islandii, tworzeniem węgierskiej marki turystycznej (1998-2007), w jaki sposób Japonia kontynuuje pracę i rozwija odnoszącą sukcesy inteligentną markę krajową (2002-2007) , Kampania marketingowa Interbrand na rzecz przyciągnięcia inwestycji i turystów do Estonii, walki z mitami dotyczącymi inwestycji i prowadzenia działalności gospodarczej we Francji (2005-2007).

W marcu 2008 r. Opublikowano książkę autorstwa Eli Avrahama i Erana Kettera, izraelskich naukowców z Uniwersytetu w Hajfie, „ Strategie medialne dla terytoriów marketingowych w kryzysie: poprawa wizerunku miast, krajów i obszarów rekreacyjnych ” ( Avraham Eli, Ketter Eran, strategie medialne ). Autorzy skupili się na badaniu kryzysu komunikacyjnego i sytuacji kryzysowych w marketingu terytoriów. Podkreślają, że kryzysy wizerunkowe muszą się zdarzać na terytoriach - i musimy być w stanie z nimi pracować. Studia przypadków obejmują: wybuchy stacji w Madrycie w 2004 r., Trwającą wojnę w Izraelu, kampanie marketingowe mające na celu stymulowanie turystyki krajowej z Nowego Jorku, Waszyngtonu, Północnej Karoliny i Ohio po tragedii z 11 września 2001 r. Z Luizjany po huraganie Katrina w 2005 r. zmiana nazwy wielu terytoriów w celu pozbycia się negatywnych skojarzeń („Północna Dakota” zmieniła się w „Dakota”, „Johannesburg” w „Yoburg”, „Saigon” w „Ho Chi Minh City”), skandynawskie pozycjonowanie Estonii po upadku ZSRR atrakcja inwestorzy w RPA po apartheidzie, kampanie reklamowe Singapuru i Hongkongu po epidemii świńskiej grypy w 2006 r., pokojowa kampania reklamowa Arabii Saudyjskiej po tragedii 11 września w Ameryce, kampanie przeciwko przestępczości w New Jersey i Izraelu, rehabilitacja Kazachstanu po filmie „Borat”, Olimpiada Gry w Pekinie i ich pozytywny wpływ na wizerunek Chin.

W styczniu 2009 r. Książka dwóch fińskich naukowców Teemu Moilanen i Seppo Rainisto - „ Jak tworzyć marki państw, miast i kurortów: plan marki terytorialnej ” ( Moilanen Teemu, Rainisto Seppo ). Przedstawili także szereg niezbyt nowych przypadków w dziedzinie marketingu terytorialnego: stworzenie marki turystycznej w Norwegii (1998-2003), dwa etapy tworzenia nowoczesnego wizerunku Australii (1995-2002, 2003-2006), stworzenie marki turystycznej w Szkocji (1994-2004), Działania marketingowe w Kopenhadze w latach 1993–2003, inwestycja w Chicago w latach 1995–2000. Moim zdaniem książka była już nieco przestarzała, kiedy została opublikowana, a autorzy niestety nie przekazali zbyt wielu informacji na temat swojej obecnej pracy - w końcu doradzają i uczestniczą w rozwoju marki i promocji Finlandii. W każdym razie ich wiedza w tym zakresie została odzwierciedlona w rozdziale poświęconym koniecznym krokom w celu utworzenia zespołu i sporządzenia planu promocji terytorium.

W sierpniu 2009 r. Dwóch naukowców, wykładających marketing terytorialny w kilku wiodących szkołach biznesu, Frank Go i Robert Govers, opublikowało książkę zatytułowaną „ Terytoria brandingowe: Glocality, Virtuality i Designed, Invented and Existing Identity ” ( Go Frank, Govers Robert, Branding miejsca: tożsamość glokalna, wirtualna i fizyczna, skonstruowana, wyobrażona i doświadczona ). Książka analizuje krok po kroku proces rozwoju terytorium - tworzenie strategii, wprowadzanie i uzyskiwanie wyników, określanie satysfakcji i mierzenie wydajności - za każdym razem przy użyciu tych samych studiów przypadku, na których opiera się książka: tworzenie nowej marki w Dubaju jako międzynarodowego centrum finansowego, promującego regiony Zelandii w Holandii i Flandria w Belgii.

W grudniu 2009 roku Simon Anholt przedstawia książkę z nowymi przypadkami, które pojawiły się w ciągu ostatnich 3 lat, od czasu wydania poprzedniej książki, - „ Terytoria: tożsamość, wizerunek i reputacja ” ( Anholt Simon, Miejsca: tożsamość, wizerunek i reputacja ). Tym razem bada wizerunek i tożsamość takich krajów jak Pakistan, Meksyk, Kenia, Dania, Włochy, Izrael, Szwajcaria, Łotwa, Ameryka, Albania, Dubaj, Chiny. Zastanawia się także, czy Azja ma taki sam wizerunek jak Europa? A co stanie się z marką zjednoczonej Europy w najbliższej przyszłości?

TERYTORIA MARKETINGOWE W ROSYJSKIEJ?

Od 2003 r. Temat marketingu terytorialnego stał się popularny w Rosji, aw ostatnich latach rząd był W tym obszarze uruchomiono szereg projektów. - „Koncepcja promowania krajowych i regionalnych marek towarów i usług produkcji krajowej na lata 2007–2008”, koncepcja „Programy poprawy wizerunku inwestycyjnego Rosji za granicą” do 2012 r., „Koncepcja utworzenia międzynarodowego centrum finansowego w Federacji Rosyjskiej” do 2012 r. W Moskwie, „ Strategia rozwoju turystyki w Federacji Rosyjskiej na okres do 2015 r. ”,„ Koncepcja długoterminowego rozwoju społeczno-gospodarczego Federacji Rosyjskiej na okres do 2020 r. ”. Wszystkie te projekty wymagają obecności odpowiedniej liczby specjalistów z odpowiednimi informacjami na ten temat, a także szeroką dyskusję wszystkich zainteresowanych stron z podstawową wiedzą na temat marketingu terytorialnego. Wszystko to jest niemożliwe w warunkach próżni informacji. Specjaliści ds. Marketingu mogą sami kupić te książki po angielsku, ale studentów, naukowców i młodych profesjonalistów nie stać.

W Rosji opublikowano tylko 4 książki na ten temat - a wszystko to przy minimalnym nakładzie.

W 2003 r. Książka Erasta Galumova „ Międzynarodowy wizerunek Rosji: strategia formacji „ Erast Galumov - Dyrektor Generalny Federalnego Państwowego Przedsiębiorstwa Unitarnego Wydawnictwo Izvestia, redaktor naczelny magazynu World and Politics, profesor Akademii Dyplomatycznej Rosyjskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Książka poświęcona jest bardziej politycznemu wizerunkowi państwa i jego postrzeganiu w mediach.

W 2002 r. Profesor RAGS, Alexander Pankrukhin, opublikował swoją książkę „ Marketing terytorialny „(Ponownie wydany w 2006 r.). Książka omawia historię rozwoju gospodarki, celów i zadań, tematów i przedmiotów tej działalności. Autor, oprócz podstawowych pojęć marketingu i marketingu terytoriów Philipa Kotlera, dodał szereg przypadków i informacji o Rosji: historię herbów, znaków, regaliów i symboli kraju, ewolucję wizerunku państwa, niektóre dane ocen i badań z tego okresu dotyczące wizerunku i atrakcyjności inwestycyjnej kraje Autor przedstawił również analizę marketingową dotyczącą pozycjonowania takich rosyjskich miast, jak Moskwa, Petersburg, Nowogród, Salechard. Vologda i wizja zorganizowania usługi marketingowej promującej dowolny region rosyjski.

W 2005 r. Ukazało się rosyjskie tłumaczenie klasycznej książki Kristera Asplunda, Philipa Kotlera, Irvinga Reina i Donalda Haidera. Miejsca marketingowe. Przyciąganie inwestycji, przedsiębiorstw, mieszkańców i turystów do miast, gmin, regionów i krajów Europy „- pisałem o tym powyżej.

A w 2009 roku Andrei Stas opublikował swoją książkę „ Nowa heraldyka. Jak kraje, regiony i miasta tworzą i rozwijają swoje marki. „Autor przedstawia marketing terytoriów jako nowoczesną kontynuację i rozwój heraldyki. Główną treścią książki są zagraniczne przypadki brandingu państw (RPA, Liechtenstein, Isladia), regionów (Vermont, Tasmania, Arnhem i Nijmegen) oraz miast (Edynburg, Nyköping, Varazdin), marki grup produktów (ziemniaki z Idaho, wina z Australii). Jakość chorwacka ”), branding turystyki (golf w Walii, Nowa Zelandia), rozwój inwestycji (Estonia, Yorkshire, Hong Kong) i atrakcyjność społeczna (Australia). Oprócz obfitości spraw zagranicznych istotnych w momencie publikacji, istnieje wiele rosyjskich przykładów: historia rosyjskich symboli i herbów, marki turystyczne Złotego Pierścienia Rosji i miasta Myshkin, osiągnięcia inwestycyjne i turystyczne regionu Kaługi, potencjał wizerunkowy Dalekiego Wschodu, Syberii, regionu Wołgi, regionu Orzeł , Moskwa i Petersburg, główne potrzeby wizerunkowe współczesnej Rosji.

Terytorialna literatura marketingowa jest skąpa - w Rosji uważa się, że praktycznie nic nie jest publikowane. Być może Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego, które realizuje większość powyższych projektów, będzie sponsorować tłumaczenie i publikację książek na ten temat? W przeciwnym razie temat ten pozostanie losami zamkniętego klubu wybranych specjalistów lub przedmiotów masowej oceny niekompetentnej większości.

Alexander Pankruhin również zaleca:
Na świecie:
Gregory Ashworth, Piet Pellenbarg, Henry Voogd. Marketing miejscowy: marketing w planowaniu i zarządzaniu miejscami. Routledge; 1 edycja. 2009. 328 p. Język: angielski. ISBN-10: 0415311233. Jest to książka opublikowana w sierpniu 2009 r.
W rosji
Ławrow A.N. Marketing terytorialny. Kemerowo: KemSU, 1994. Książka była pierwszą rosyjską książką o marketingu terytorialnym. I opublikowane niemal równocześnie z pierwszą książką F. Kotlera. Dobrze też, że napisał to nie tylko profesor w KemSU, ale w tamtych latach był wicegubernatorem Regionu Kemerowo.
Balderyan I. Territory Marketing. - SPb.: SPbGUEF, 2003. Wspaniała książka Ingo Balderyana została przetłumaczona z niemieckiego. Niemcy otrzymały niepowtarzalną szansę na rozpoczęcie marketingu nowo przyłączonych terytoriów 5 krajów związkowych i ogólnie nowego zjednoczonego kraju. Więc to doświadczenie jest bezcenne. Książka jest również dobra, ponieważ jest jedyna w swoim rodzaju, mówiąc o technologiach do analizy marketingowej terytoriów, nie myśląc, że technologia może być sprzedawana oddzielnie, aw książce jest to po prostu proste, błyskotliwe myśli i przykłady przypominające obraz. Ale jego krążenie, jeśli się nie mylę, to tylko 300 kopii.
Vizgalov D.V. Marketing miejski. Moskwa: Instytut Urbanistyki, 2008, 110 s.
Knyazeva I.V., Shevtsova E.V. Marketing terytorialny: kurs wykładów. Nowosybirsk: SibAGS. 2007. 200 p.
Sachuk T.V. Marketing terytorialny. - SPb. Peter, 2009. - 368 pp., Ill. - (seria „Samouczek”). ISBN 978-5-388-00690-5
Kalyuzhnova N.Ya. Konkurencyjność rosyjskich regionów w kontekście globalizacji. M: TEIS, 2003. - 526 p.
Jeśli chodzi o mnie, wolałbym wspomnieć bezpośrednio o drugim wydaniu - jest ono znacznie szersze i wydaje się lepsze niż pierwsze:
Pankruhin A.P. Marketing terytorialny. 2nd ed., Supplement. - SPb. Peter, 2006. 416 str.
I przeczytaj magazyn: „MarketingPro”: w nim od 2009 r. W każdym wydaniu, które drukowałem na temat marketingu terytorialnego.
Wspomnę też o tych książkach:
Rodkin P. Wizualna polityka. Identyfikacja wizualna Rosji. M: „Publishing” Coincidence, 2007. 160 p. ISBN 978-5-903060-12-2.
Gnedovsky V.M., Averchenkova S.V., Gnedovsky M.B. Wykorzystanie geniuszu miejsca i ducha czasu: Stratford-upon-Avon - Weimar - Jasna Polana: dziedzictwo kulturowe jako czynnik zrównoważonego rozwoju regionalnego. - Tula: Ed. Dom „Jasna Polana”, 2008. - 80 str.
Gore A., Palmer R. Kapitał wędrowny: rola kultury w rozwoju terytorium. M.: Institute for Cultural Policy, 2007. - 196 p. (Seria strategii kulturowych).
Istnieje wiele książek, częściowo na temat marketingu terytorialnego.
I choć tylko dodane książki są bardziej uzyskane niż ogólnie wspomina Władysław, to niestety ma rację. Nadal jest bardzo mały, a co najważniejsze - bardzo krótki.